Mijn vorige blog over wel ‘wel kijken naar, maar niet kopen van kunst’ leverde ontzettend veel lezers en reacties op. Naar aanleiding daarvan heb ik samen met Grietje Bouman een kunstenaars-manifest opgesteld. Een blog schrijven en online reageren is één ding maar je werkelijk uitspreken is een ander. Daarom zoeken wij kunstenaars met lef. En tegelijkertijd graaf ik diep in mijzelf naar mijn eigen portie dapperheid. Want natuurlijk vind ik het ook doodeng. Ik wil ook de boot niet missen, wil ik dat mijn werk gezien wordt, wil ik verder komen. En ik wil ik die kleine groep geweldige kunstverzamelaars die er heus wel zijn en al die geweldige vrijwilligers die zich inzetten voor legio kunstmanifestaties niet voor hun hoofd stoten. Maar toch….
Wat juist is, wat ik juist vind, dat zou ik als kunstenaar toch in ieder geval moeten durven zeggen? Dus daarom, ondanks dat ik een beetje bibber, een stoer manifest. Lees het, als je kunstenaar bent én als je dat niet bent. Want kunst heeft makers én kijkers nodig om een plek in onze maatschappij te hebben. Lees het, denk erover na, kauw erop, wees het eens, of oneens, bediscussieer het en deel het. Want één stem kan wel gelijk hebben maar niet krijgen.
Kunstenaars met lef gezocht!
Ben je professioneel kunstenaar? Je hebt een kunstvakopleiding gedaan, en/of je exposeert regelmatig en produceert werk dat een ontwikkeling laat zien? Je neemt jezelf en je werk serieus? Je zou inkomen willen genereren met het maken van kwalitatief goede kunst?
Dan zouden je tijd, aandacht en investeringen moeten kunnen leiden tot een inkomen waarvan je kunt leven. Nu is het vrijwel altijd zo dat (bij)banen het inkomen generen waarmee jouw kunst en daardoor ook indirect de kunstsector gesponsord wordt.
De huidige situatie ligt redelijk vast, er wordt amper hang- of stageld ontvangen, je moet inschrijfgeld, deelname of zelfs ballotagekosten betalen, en je verkoopt weinig tot niets. De individuele kunstenaar lijkt hier machteloos tegenover te staan. We kunnen wel in ons eentje proberen deze status quo te veranderen maar een mentaliteitsverandering onder een grote groep kunstenaars is broodnodig om het verschil te kunnen maken tussen betalen en verdienen. Als enkeling bereik je niet veel, als groep wel.
Daarom hebben wij een manifest opgesteld met 4 punten, die je kunt onderschrijven en voorleggen aan een culturele instelling of organisatie van een kunstmanifestatie als je wilt exposeren.
Kunstenaars-manifest
- Ik betaal niet voor deelname aan een kunstmanifestatie/kunstmarkt/expositie. Het bekijken en ervaren van kunst heeft waarde, daar hoort een passende vergoeding tegenover te staan.
- Ik hang mijn werk niet gratis op in instellingen of bij bedrijven. Wel kunnen zij voor normale prijzen een werk van mij huren of aanschaffen.
- Ik betaal niet om geselecteerd te kunnen worden voor kunstmanifestaties en ik betaal geen bijdrage om geballoteerd te mogen worden.
- Ik doneer geen werk voor goede doelen.
Dit manifest roept waarschijnlijk vragen op. Hoe moet dit dan in de praktijk? Er is toch geen geld? Wie gaat er dan betalen? Je exposeert toch voor naamsbekendheid en om te verkopen? Wat zeg ik als men het er niet mee eens is? De antwoorden op deze vragen staan hieronder:
- De gemiddelde kunstliefhebber wil veel meer werk zien en ervaren dan dat hij kan of wil kopen. Het bekijken van kunst heeft een waarde op zich.
- Wil men dat er kunst gemaakt en getoond wordt die onafhankelijk van de kunstmarkt ontwikkeld is, die schuurt, rebelleert, choqueert, experimenteert, grenzen opzoekt en vernieuwt (en daarom moeilijk verkoopbaar is) dan zal je kunstenaars moeten betalen om zich hiermee bezig te kunnen houden.
- Organisatoren van kunstevenementen zouden een bedrag aan entreegeld kunnen vragen van bezoekers. Een groot kunstevenement levert niet perse meer kunstkopers maar wel vooral meer kunstkijkers op. Maar hierin ligt ook een kans, want hoe meer bezoekers hoe lager de bijdrage kan zijn, zodat ook de drempel laag kan blijven. Heeft men zelfs geen klein bedragje over voor het bekijken van jouw werk, dan kun je je afvragen of dit dan geschikt publiek oplevert. Willen overheden of organisaties desondanks toch dat er zeer laagdrempelig kunst bekeken kan worden dan zal er moeten worden gezocht naar andere financieringsmogelijkheden. De verantwoordelijkheid voor laagdrempeligheid dient niet op conto van de kunstenaar geschoven te worden.
- Instellingen en bedrijven hebben graag kunst aan de muur, omdat zij dit waardevol vinden voor hun publiek of hun werknemers. Deze waarde is voor hen behalve intrinsiek ook economisch. De ‘kunstleverancier’ dient hiervoor dan ook betaald te worden d.m.v. hang-of stageld, huurkoop, of aanschaf van het werk. Geen geld over voor kunst? Dan maar lege muren.
- Om kwaliteit te waarborgen zou er geballoteerd moeten worden door jury’s van niveau. Bij veel evenementen is het niveau vaak van ondergeschikt belang en wordt er daarom ook geen entreegeld gevraagd. Je zou jezelf moeten afvragen of je wel mee wilt doen als het niveau laag is. De waarde van professionele kunst devalueert door een kleine hoeveelheid goed werk te verdunnen met een grote bulk decoratie.
- Op niveau geballoteerde kunst moet ook dienovereenkomstig beloond worden. Bied je kwaliteit laat je dan ook betalen voor deze kwaliteit. Laag niveau, verdient weinig tot geen vergoeding, hoog niveau een goede vergoeding.
- Waarom geen geld geven aan goede doelen? Dat klinkt misschien onsympathiek maar kunst hoort gekocht of bekeken te worden vanwege de waarde van het werk zelf en niet vanwege het goede doel dat daarmee gesteund wordt. Als je geld verdient met de verkoop van een werk kun je zelf goede doelen financieel ondersteunen.
- Een kunstmanifestatie of culturele instelling zou duidelijkheid moeten verschaffen over hun verdienmodel, wie betaalt wat en wie verdient er hoeveel? Alleen op die manier kun je een weloverwogen keuze maken of een organisatie werkelijk non-profit werkt en uit ‘idealisme’ een podium wil creëren of dat er toch door partijen winst gemaakt wordt door het tonen van je werk. Denk bijvoorbeeld aan ondernemersverenigingen, de eetkraampjes, de stadpromotie. Betaal jij voor deelname, dan sponsor jij hen indirect.
- Krijg je geen financiële vergoeding bij een non-profit kunstmanifestatie, maak dan de afweging wat het je oplevert en of dat een redelijke vergoeding is voor je inspanning. Een non-materiële vergoeding kan ook zijn, netwerken met mede-kunstenaars en publiek, een inspiratievolle omgeving, naamsbekendheid, een bijzonder podium voor je werk, goede en een realistische verkoopmogelijkheid.
- Als een kunstenaar dit manifest onderschrijf prijst hij zichzelf uit de markt, hij hoort er niet meer bij omdat hij kritisch is. Hij ontneemt zichzelf de kans om hogerop te komen, hij wordt niet meer gezien. Dit is allemaal waar ténzij het collectief aan professionele kunstenaars besluit dat het genoeg is, dat zij de regie terugeisen, dat ze lef tonen en dat zij gaan staan voor de kwaliteit van hun werk en voor een redelijke vergoeding voor hun professie.
- Sta jij achter de vier stellingen in het manifest? Handel er dan naar en deel dit pamflet in je eigen professionele netwerk. Bediscussieer, vul aan, denk mee en vooral:
Toon lef en haal anderen over om ook lef te tonen.
Danielle Spoelman
Op facebook kun je meepraten als professioneel beeldend kunstenaar op een besloten pagina: Kunstenaars met lef
Er is ook een openbare pagina over het manifest dat je kunt liken en waarop je (het liefst ervaringen kunt delen. FB KunstenaarsManifest